شعر شیعی از صفویه به بعد دلنشینتر شد
تاریخ انتشار: ۳۰ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۸۳۹۶۸۵
به گزارش خبرگزاری مهر، مجله تلویزیونی «شب روایت» همزمان با روز عید سعید غدیر خم سهشنبه شب ۲۹ مرداد با موضوع محوری «غدیر در متون کهن شیعه» از آنتن شبکه چهار سیما پخش شد.
رضا بیات مدیر موسسه ادب پژوهی شیعه سلیس در این برنامه گفت: در کتاب غدیریههای فارسی از قرن چهارم تا چهاردهم شعرایی را معرفی میکند که در رابطه با واقعه غدیر اشعاری سرودند که شاعران ناشناخته نیز اشعار بسیار خوبی نیز دارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی در پاسخ به این ادعا که میگویند واقعه غدیر احتمالا از حکومت صفوی وارد متون شده و به خورد مردم داده شده، گفت: دقیقا برعکس است. با یک تحقیق ساده میتوان خلاف این ادعا را ثابت کرد. در نرمافزار دوج بدون هیچ گزینشی همه کتابها وجود دارد که در نسخه ۴ این نرم افزار میتوان بر اساس نام شعرا و یا در هر قرن چند بیت سرودهشده جستجو کرد.
در یک جستجو ما کلید واژههای حوزههای مختلف مانند ادبیات شیعه و ادبیات عاشقانه و ادبیات درباری را جستجو کردیم و کلید واژهها در حوزه ادبیات شیعی بیش از آن چیزی بود که تصور میکردیم، ۱۰ درصد شعر شیعه در قرن چهارمربوط دوره غزنویان است که خشنترین تصفیه مذهبی را نسبت به شیعیان داشتند. این آمارها نشان میدهد که رشد المانهای شیعی از قرن ۶ تا صفویه در شعر افزایش مییابد و صفویه بر موج شیعهخواهی سوار میشود و حاکم میشود و اینکه میگویند صفویه شیعه را روی کار آورده کاملا باطل است.
مدیر موسسه فرهنگی هنری و شیعی سلیس در ادامه گفت: کتاب غدیریههای فارسی از قرن چهارم تا چهاردهم اثر محمد صحتی است که سال ۷۹ از سوی وزارت ارشاد منتشر شده است و مقالههای این کتاب نیز به راحتی در دسترس است. در این کتاب به ترتیب از قرن چهارم تا چهاردهم شعرایی که راجع به واقعه غدیر سرودند را معرفی میکند و چند بیتی از شعرش را میآورد. از جمله غدیریه سرایان در این کتاب میتوان به کسایی، دقیقی، منوچهری دامغانی، خواجه عبدالله انصاری، ناصر خسرو، ابوالمفاخر راضی که معمولا اسمش را نشنیدهایم و همچنین قوامی رازی که شعرهای شیعی بسار خوبی دارد، عطار نیشابوری که در رابطه با واقعه غدیر اشعار مفصلی دارد.
بیات درباره اینکه بعضیها میگویند این اشعار منتسب به این شاعران است، افزود: روزی تصور میشد که اولین منظومه جدی شیعی برای قرن نهم به نام خاوران نامه ابن حسام باشد که داستانی تخیلی است اما علینامه یک متن منطبق با تاریخ است که داستان جمل و صفین را به نظم در آورده که ۴۰۰ سال قبل از خاوراننامه و ۶۲ سال بعد از شاهنامه فردوسی است که اتفاق بزرگ و شگفتی بود که بعد از چاپ و تصحیح بنده با یکی از اساتید دانشگاه صحبت میکردم که آیا تا به حال علینامه را خواندهاید که ایشان گفتند خیر و اگر میتوانی یک نمونه از آن را برای نوشتن ردیه بر این اثر در اختیار بنده قرار بده. یعنی همیشه یک پیشفرضی وجود دارد و همیشه میخواهیم رد کنیم.
این پژوهشگر همچنین در رابطه با ویژگی نسخههای اولیه ادبیات شیعی گفت: در قرون آغازین شعر فارسی تا قرن ۶ و۷ بحث جدی اثبات تشیع را داریم که طبیعتا بحث کلامی میشود و اشاره به آیات و روایات درمورد فضیلت امیرالمومنین دارد و گاهی بحث رد دیگر رقبای خلافت را داریم. همچنین اشاره به روایات متعدد از جمله روایات غدیر دارد و اوج شعر غدیر در شعر ملاحسن کاشی است اما در قرون بعد این مباحث کلامی کم میشود و در حدود اشاره به واقعه غدیر است که بدون شرح شعر و رمزگشایی نمیتوان فهمید.
بیات در ادامه گفت: جریان دیگر شعر عرفانی است که عرفا از طریق دیگر به حضرت امیر رسیدند. تمام سلسلههای معنوی که میشناسیم نسب خود را به امیرالمومنین میرسانند و از حضرت امیر به پیامبر، یعنی در ظاهر میگویند ما سنیمذهب هستیم و در اوایل منظومههایشان چهار خلیفه را مدح میکنند اما درمورد نسب معنویشان، ولایت امیرالمونین را به وضوح میبینیم. برای مثال شعر مولوی که میگوید «تا نقش زمین بود و زمان بود علی بود» که برخی باور ندارند که این شعر برای مولوی سنیمذهب بوده است. بسیاری از بزرگان هم بر شیعه بودن این شعرا اذعان داشتهاند اما تقیه میکردهاند. منظومههای تخیلی داستانی از جمله رستمنامه را داریم که رستم به دست حضرت علی مسلمان میشود و خدمت حضرت سلیمان میرسند اما علت شکلگیری این منظومهها را واقعا نمیدانم، اما گمانهایی که وجود دارد این است که دوست دارد کاری در این خصوص انجام دهد اما قدرت تحلیل ندارد و اصولا چیزی که با داستان همراه شود ماندگار میشود برای مثال حدیث کسا برگرفته از آیه تطهیر است که کاملا واقعی است اما صورتی که ما میشناسیم و در ملحفات مفاتیح آمده در دوره صفوی آمدهات که با تغییراتی همراه بوده و در اصل داستان در خانه امسلمه است اما در حدیث کسا در خانه حضرت فاطمه است. در واقع از آن بحثهای کلامی گسترده به شکل داستانی و روایتگونه میرسیم.
وی در بخشی از سخنانش گفت: از دوره صفوی به بعد شعرها بسیار دلنشینتر میشوند بهخصوص در دوره قاجار که شعرای بسیار خوبی داریم اما معرفی نمیشوند. بنده در یک تحقیقی قصیده شعرا را در مدح حضرت امیر و امام رضا بررسی میکردم که کممحتواترین شعر مربوط به شعرای معروف بود و پرمحتواترین شعرها مربوط به شعرای ناشناخته بود که در جریانی نادیده گرفته میشود. دغدغه من این است که تاریخ و ادبیات فارسی را به شکل عمومی بازنویسی کنیم تا فارغ از هر ایدئولوژی بررسی شود و کاملا بیطرف به آن بپردازیم که نیاز به یک کار تیمی دارد. یکی از جریاناتی که در روزگار ما وجود دارد، منظومهسرایی است و تصور غالب این است که قالب اصلی غزل است و قالبهای دیگر از مد افتاده اما بهشکل خیلی جدی در دوران ما منظومهسرایی احیا شده که چهره معروف منظومهسرایی امید مجد است و به غیر از ایشان افراد غیر مشهور بسیاری داریم.
در بخش بعدی این برنامه در بخش میز نقد مهدی صالحی و مصطفی وثوق کیا درباره کتاب «پس از بیست سال» به گفتگو نشستند.
وثوقکیا در رابطه با کتب داستانی مربوط به واقعه غدیر گفت: ما در حوزه واقعه غدیر اثر علامه امینی را داریم و همچنین در حوزه زندگینامه ائمه کتاب متعددی داریم اما در حوزه داستان و رمان مربوط به واقعه غدیر متاسفانه به تعداد انگشتان دست کتاب داریم و بسیار محدود است. بهعنوان مثال رمان قدیس اثر ابراهیم حسن بیگی را داریم که به نوع حکومتداری حضرت علی میپردازد. کتاب دیگر طلوع روز چهارم اثر فاطمه سلیمانی اندرزیانی نیز که بیشتر به واقعه غدیر اختصاص دارد و شرح ماجرای شکافتن دیوار کعبه و ولادت حضرت علی است و تقریبا در رابطه با شکاف دیوار کعبه کتابی نداریم و کتابهای خانم سلیمانی بیشتر در حوزه زندگانی ائمه و به ویژه بانوان مسلمان تاریخ است.
این خبرنگار حوزه کتاب در ادامه گفت: اما کتابی که بهطور خاص به آن میپردازیم کتاب «پس از بیست سال» تالیف سلمان کدیور است. این رمان روایتی است تاریخی در صدر اسلام که از دوران امام علی(ع) آغاز و به پس از حادثه عاشورا ختم میشود که زاویه دید آن از دمشق است و وارد حکومت معاویه میشود و شخصیتهای تاریخی صدر اسلام را که همدوش پیامبر بودند و بر اثر دنیا پرستی دچار اعوجاج و انحراف میشوند و وارد حکومت شام میشوند و جریانها و ماجراهای فکری جنگ صفین را روایت میکند. این داستان از زبان شخصیت داستان به نام سلیم است که پسر فرمانده سپاه شام است و با ابوذر آشنا میشود و برای دیدن حضرت امیر راهی کوفه میشود و میفهمد که امیر برحق است اما متاسفانه علما و صحابه پیامبر دچار انحراف میشوند. در واقع این اثر بدون هیچ شعاری بحث عوام و خواص را مطرح میکند.
وثوقکیا در پایان گفت: از این کتاب در جایزه قلم زرین نیز تجلیل شد.
کد خبر 4698134 صادق وفاییمنبع: مهر
کلیدواژه: شیعه ادبیات فارسی برنامه تلویزیونی عید غدیر خم غدیر خم کتاب و کتابخوانی ترجمه ادبیات جهان ادبیات گردشگری رایزنی فرهنگی نقد کتاب بازار نشر معرفی کتاب معرفی نشریات دفاع مقدس جنگ تحمیلی عید غدیر خم آزادگان جنگ تحمیلی فرهنگ عمومی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۸۳۹۶۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
معلمانِ نیک به خدا نزدیک ترند
دوازدهم اردیبهشت سالروز شهادت استاد شهید مطهری، به عنوان روز معلم نامیده شده است. شاید بتوان گفت در بین همه ادیان آسمانی و مکتبهای موجود در دنیا، بیشترین سفارش و توصیه به علمآموزی و تکریم و تجلیل از حق معلم و استاد، در دین مبین اسلام بوده است.
بنابر آیه شریفه «و علّم آدم الأسماء کلّها» خداوند متعال نخستین معلم است و پیامبران الهی که وظیفه تعلیم آیات الهی را بر عهده دارند، همه معلمان بشریت هستند. مقام معلم آن قدر با ارزش است که پیامبر گرامی اسلام(ص) خود را معلم نامیده است: «إنّما بعثت معلّماً».
40 چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیاتبخش حضرت علی بن موسیالرضا(ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفتوگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی خواهیم کرد. شرح حدیث این هفته را در محضر استاد حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد باقر ربانی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم.
با عرض تبریک روز معّم خدمت شما استاد گرامی، صفحات رواق را منور به روایتی از حضرت رضا(ع) درباره علم آموزی و اهمیت کار معلّمی بفرمایید.
این روز بزرگ که به مناسبت شهادت استاد بزرگ حوزه و دانشگاه حضرت آیت الله شهید مطهری نامگذاری شده است، گرامی میدارم و مخصوصاً برای روح پاک آن دانشمند نمونه و دلسوز پر تلاش، از درگاه خداوند طلب رحمت و رضوان دارم و به همه اساتید کشور عزیزمان ایران، این روز بزرگ را تبریک و تهنیت عرض می کنم. همانطور که میدانید اسلام، تأکید بسیاری بر ارزش ذاتی علم و تعلیم و تعلم آن دارد تا جایی که بسیاری از آیات قرآن و روایات پیامبر و اهل بیت(ع) در این باره وارد شده است. بنابر آیه شریفه «و علّم آدم الأسماء کلّها»، خداوند متعال نخستین معلم است و پیامبران الهی که وظیفه تعلیم آیات الهی را بر عهده دارند، همه معلّمان بشریت هستند. مقام معلّم آن قدر با ارزش است که پیامبر گرامی اسلام(ص) خود را معلّم نامیده است: «إنّما بعثت معلّماً»
از امام رضا(ع) که خود ملقّب به عالم آل محمد(ص) است و معلم همه بشریت نیز روایاتی در این باب نقل شده که یکی از مهمترین آنها روایتی است که به نقل از پدران خود و آنها هم به نقل از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل فرمودهاند که آن حضرت فرمود: «طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ، فَاطْلُبُوا اَلْعِلْمَ مِنْ مَظَانِّهِ، وَ اِقْتَبِسُوهُ مِنْ أَهْلِهِ، فَإِنَّ تَعْلِیمَهُ لِلَّهِ حَسَنَةٌ، وَ طَلَبَهُ عِبَادَةٌ، وَ اَلْمُذَاکَرَةَ فِیهِ تَسْبِیحٌ، وَ اَلْعَمَلَ بِهِ جِهَادٌ، وَ تَعْلِیمَهُ مَنْ لاَ یَعْلَمُهُ صَدَقَةٌ، وَ بَذْلَهُ لِأَهْلِهِ قُرْبَةٌ إِلَی اللَّهِ، لِأَنَّهُ مَعَالِمُ اَلْحَلاَلِ وَ اَلْحَرَامِ، وَ مَنَارُ سَبِیلِ اَلْجَنَّةِ، وَ الْمُؤْنِسُ فِی اَلْوَحْشَةِ، وَ اَلصَّاحِبُ فِی اَلْغُرْبَةِ وَ اَلْوَحْدَةِ، وَ اَلْمُحَدِّثُ فِی اَلْخَلْوَةِ، وَ اَلدَّلِیلُ عَلَی اَلسَّرَّاءِ وَ اَلضَّرَّاءِ، وَ اَلسِّلاَحُ عَلَی اَلْأَعْدَاءِ، وَ اَلزَّیْنُ عِنْدَ اَلْأَخِلاَّءِ، یَرْفَعُ اَللَّهُ بِهِ أَقْوَاماً وَ یَجْعَلُهُمْ فِی اَلْخَیْرِ قَادَةً». در این روایت زیبا، امام رضا(ع) از قول پیامبر(ص) به ارزش ذاتی علم و لزوم تعلیم و تعلم و دلایل اهمیت علم نزد شارع مقدس اشاره میفرمایند. در این روایت، و به جهت مناسبتی که میخواهیم در این باره بحث کنیم، به شرح فقرهای از این روایت که درباره معلّم و ثواب تعلیم و دلایل این ثواب آمده است اشاره مختصری خواهم داشت.
امام رضا(ع) چه توصیهای درباره شخصیت معلم و اینکه استاد و مربی چه خصوصیاتی باید داشته باشد دارند؟
امام رضا(ع) در جمله «فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ فِی مَظَانِّهِ» اشاره نمودهاند به اینکه در هر جا که مسلمان احتمال دهد علم وجود دارد، باید برای دریافت آن اقدام کند. در جمله بعدی امام اشاره به این موضوع دارند که «وَ اقْتَبِسُوهُ مِنْ أَهْلِهِ» یعنی علم را از اهل آن بگیرید» گر چه با توجه به فقره اول که گذشت، طلب علومی که معارف دینی نیستند حتی اگر نزد مشرک باشند، ضروری و واجب بوده و گمشده عاقل یا مؤمن تلقی شده اند اما علوم مربوط به دین و معارف دینی را باید از افرادی که شایستگی آن را دارند دریافت کرد و با توجه به سخن امیرالمؤمنین علی(ع) که تبعیت از اهل بیت(ع) و عدم پیشی گرفتن از ایشان را توصیه و عقب ماندن از آنها را نهی نمودند، اهل بیت(ع) کارشناسان واقعی علوم دینی بوده و مسلمانان تنها مجاز هستند علوم دین را از ایشان دریافت کنند. چنان که فرمودهاند: «بر آنها پیشی مگیرید که گمراه می شوید و از آنان پس نمانید که تباه میشوید»
امیرالمؤمنین(ع) در جای دیگر فرمودهاند: «ای کمیل! علم و معارف و اعتقادت را جز از ما نگیر تا از ما باشی». حدیث مزبور، دریافت علم از کسانی که علوم اهل بیت(ع) را نشر میدهند رد نمیکند، زیرا گرفتن علم از فقها و نشردهندگان علوم اهل بیت(ع) به نوعی گرفتن علوم از اهل بیت(ع) است.
پس معلوم شد که در علمآموزی غیر معارف دینی، باید انسان حتی اگر فقط در دست کفار و مشرکان این علم وجود دارد از آنها اخذ کند ولی در علوم دینی، کسب معارف فقط باید از طریق اهل بیت(ع) باشد. پس طلب علمی که واجب شده است بر همه مسلمانان؛ طریقی دارد که رکن اصلی این طریق معلم و استاد است. در ادامه این روایت، برخی امتیازها و نقاط مثبت تعلیم و تعلم بیان شده است.
از این امتیازها مخصوصاً در ثواب شغل معلمی برای خوانندگان رواق بگویید تا جامعه ما، ارزش معلّم را بیشتر بداند و از ایشان تکریم کند؟
حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در ادامه اشاره به این مطلب دارند که یاد دادن و آموزش علم به دیگران اگر برای خدا باشد، حسنه و نیکی است «تَعلیمه لِلهِ حَسَنَة؛ یادگیری علم برای خداوند حسنه است». در فقره بعدی حضرت میفرمایند که مذاکره علم، تسبیح خداست: «الْمُذَاکَرَةِ فِیهِ تَسْبِیحٌ.» یعنی سر کلاس نشستن و درس معلم و استاد را گوش دادن، همتراز تسبیح خداوند متعال است. در روایات داریم که یک ساعت در طلب علم بودن بهتر از احیای یک شب و یک روز در طلب علم بودن بهتر از سی ماه روزه است. سپس حضرت به یک امتیاز دیگر معلّمان اشاره دارند و می فرمایند، آموزش علم به دیگران، صدقه است: «تَعْلِیمُهُ مِنْ لَا یَعْلَمُهُ صَدَقَهَ» از دیدگاه امام رضا(ع) آموزش علم به افرادی که نمیدانند، نوعی صدقه است چرا که صدقه، به کمک مالی محدود نمیشود، بلکه شامل هر کار خوبی میشود، چنان که در روایت دیگری فرمودهاند: «کل معروف صدقة».
امتیاز مهم دیگری که حضرت به آن اشاره میفرمایند، این است که معلم اگر علم خود را به اهل آن یاد بدهد و آنها را تربیت کند، موجب قرب و نزدیکی او به خداوند میشود و میتوان گفت معلمانِ نیک، به خدا نزدیکترند. جمله «بَذلُهُ لِأَهْلِهِ قُرْبَةٌ إِلَی اللهِ» دلالت بر این مطلب دارد.
بنا بر آنچه گفته شد، مقام معلم بسیار بالا و والا است و همان طور که مرحوم امام خمینی(ره) فرمودند: «معلمی شغل انبیاست». یعنی اگر بخواهیم کسی و شغلی را همتراز شغل انبیاء معرفی کنیم، شغل شریف «معلمی» است.
با توجه به این حدیث شریف، خطاب به جامعه و مسئولان و نیز معلمان عزیز چیست؟
گرچه فرصت و مجال بسیار کوتاه بود تا این حدیث زیبا و پر معنا را شرح دهیم، لیکن خلاصه و پیام آن را میتوان برای معلمان عزیز این دانست که قدر این شغل مهم را بدانند و آن را با هیچ بهای مادی تعویض ننمایند و اخلاص و تقرب الهی را هدف خود در این شغل مهم قرار دهند. پیام دوم خطاب به مسئولان و جامعه است، همان گونه که احترام و تجلیل از انبیای الهی لازم است، باید جانشینان آنان در تعلیم و ارشاد دیگران به معرفت و بینش را تکریم و تعظیم کنند و به گونهای شود که شغل معلمی در جامعه از احترام و ارزشی فوقالعاده برخوردار شود.
منبع: روزنامه قدس مریم احمدی شیروان